Kolejna dieta odchudzająca?
W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat, branża dietetyczna wielokrotnie przekonała odbiorców o swoim zmiennym usposobieniu. Wszyscy znamy przecież dietę South Beach, dietę Dukana, dietę Kapuścianą, dietę Mountignaca, dietę Atkinsa czy chociażby dietę Cambridge.
Każda z nich przynajmniej raz okrzyknięta została dietą, która świetnie nadaje się do skutecznego odchudzania!
Obecnie zaś, dieta ketogeniczna zbiera laury przede wszystkim od osób, które od lat walczą z nadmiernymi kilogramami.
Pomimo, iż na dzień dzisiejszy mamy naprawdę pokaźną liczbę badań naukowych, opisujących zarówno mechanizmy działania diety ketogenicznej, jak i jej zastosowanie w wielu jednostkach klinicznych, wciąż można spotkać niemało sceptycyzmu wśród obiorców.
Owy sceptycyzm przejawia się nie tylko w samej postawie osób zainteresowanych tematyką zdrowia, ale również wśród specjalistów w tejże dziedzinie – wśród samych dietetyków!
Co zatem sprawia, że dieta ketogeniczna jednocześnie fascynuje i przeraża? Dlaczego stała się znacznie bardziej popularna, niż inne diety odchudzające?
A także, dlaczego „moda” na dietę ketogeniczną trwa już conajmniej parę dobrych lat?
Ketogeniczność diety vs dieta ketogeniczna
Dieta ketogeniczna w literaturze naukowej wbrew pozorom opisywana jest na wiele różnych sposobów.
Nie ma bowiem jednej diety ketogenicznej, o ściśle określonym rozkładzie podaży makroskładników (białka, tłuszczu i węglowodanów). Najprawdopodobniej już tutaj pojawia się pierwszy punkt zapalny, poprzez który na dzień dzisiejszy mamy tak wiele nieścisłości w temacie diety ketogenicznej.
Aby zrozumieć fenomen wielopostaciowości tego modelu żywienia, możemy porównać dietę ketogeniczną do diety wegańskiej. Obydwa przymiotniki opisują cechy danej diety: w przypadku diety wegańskiej wiemy, że będzie to dieta oparta oparta w głównej mierze o produkty pochodzenia roślinnego. Z samej nomenklatury zaś w żadnym razie nie wynika, ile dokładnie ta dieta powinna zawierać białka, tłuszczu czy węglowodanów.
Sytuacja zmienia się jednak, gdy do gry wkracza dieta ketogeniczna. Wszystko wygląda na bardziej skomplikowane: przymiotnik „ketogeniczna” dla większości osób oznacza w tym wypadku konkretny, ściśle ustalony rozkład makroskładników danej diety.
Co więcej, w Internecie pojawia się częstoobiegowe określenie: dieta ketogeniczna na adaptację, dieta ketogeniczna po adaptacji itp.
W tym miejscu warto się na chwilę zatrzymać.
Dieta ketogeniczna w literaturze naukowej nigdy nie była opisywana jako dieta o ściśle określonym z góry rozkładzie makroskładników. Co więcej, dieta ketogeniczna nigdy nie była również konstruowana w sposób szczególny tak, aby spełnić wymogi keto-adaptacji. A na sam koniec: dieta ketogeniczna wcale nie wymaga znacznego zwiększenia podaży tłuszczu w diecie, a
już szczególnie na adaptacji.
Owa ketogeniczność diety to cecha (jak na rolę przymiotnika przystało), określająca charakter i funkcjonalność tego modelu żywieniowego, a nie jego ścisłe założenia makroskładnikowe!
Dieta ketogeniczna, to dieta, która powoduje powstawanie ciał ketonowych w wątrobie, te zaś następnie przechodzą do krwiobiegu i tam docierają do odległych tkanek i narządów, gdzie pełnią swoje funkcje.
Sama obecność ciał ketonowych we krwi nazywana jest stanem ketozy.
I tutaj pojawia się kolejna nieścisłość. Dieta ketogeniczna to tylko jedna dieta z nazwy. Pierwotnie dieta ketogeniczna zakorzeniona jest w medycynie zeszłego wieku, kiedy to odkryto jej przeciwpadaczkowe właściwości. I rzeczywiście, pierwotnie była to dieta o ściśle określonej dziennej podaży nie tylko węglowodanów, ale również białka, tłuszczu, kalorii i…. płynów!
Z uwagi na niewielką ilość danych naukowych i klinicznych w tym temacie, stosowano zdecydowanie bardziej drastyczne środki niż te w dniu dzisiejszym. Ograniczenie podaży wody i stosowanie głodówek u dzieci jest świetnym przykładem nadmiernej ostrożności wynikającej z niedostatecznej wiedzy.
Obecnie, pacjenci pediatryczni z epilepsją najczęściej nie muszą być nawet długo hospitalizowani – najczęściej wystarcza wizyta ambulatoryjna i rzetelna edukacja rodzica i opiekuna chorego.
Nie stosuje się głodówek >12-16 godzin, nie stosuje się restrykcji płynów i wody, nie stosuje się ograniczenia spożycia białka w diecie. Nie sposób jednak nie zauważyć, że w Internecie wciąż pełno jest rad dotyczących wręcz konieczności zastosowania głodówki w celu przejścia w stan ketozy. Dobrym przykładem obiegowego mitu jest również rzekomy przymus ograniczenia podaży białka tak, aby nie powstawały z niego „węglowodany” w procesie glukoneogenezy z udziałem aminokwasów.
Najwięcej jednak kontrowersji wciąż pozostaje wokół dopuszczalnej podaży węglowodanów na diecie ketogenicznej.
Wychodząc z wyżej przedstawianego punktu widzenia możemy zastanowić się, czy wobec tego te 20g dozwolonych węglowodanów na adaptację i 30-50g węglowodanów dozwolonych po adaptacji jest jakkolwiek uzasadnione?
Czy spożycie większej ilości węglowodanów natychmiast zablokuje syntezę ciał ketonowych w wątrobie?
Czy niskie spożycie węglowodanów to jedyny warunek, aby dieta była ketogeniczna? Jak to jednak na pop-dietetykę przystało, wiele mitów wywodzi się, jak na złość, z samej nauki.
Dieta ketogeniczna funkcjonuje w conajmniej kilku różnych wariantach, w tym m.in. MCT-KD (dieta ketogeniczna bazująca na tłuszczach MCT), LGIT (terapia niskim indeksem glikemicznym), SKD (klasyczna kliniczna dieta ketogeniczna) czy też MAD (modyfikowana dieta Atkinsa).
Z tego chociażby względu niezwykle ciężko jest ocenić jedną i niezmienną podaż węglowodanów dla każdego. Szereg czynników indywidualnych, takich jak płeć, wiek, aktywność fizyczna, parametry antropometryczne, czynniki genetyczne i wiele innych…
To wszystko powoduje, że ustalenie jednej stałej dziennej podaży węglowodanów dla każdego graniczy z cudem. Niemniej, w nauce najczęściej przyjmowane są wartości rzędu 30-50g, aby zapewnić bufor bezpieczeństwa zarówno w górę, jak i w dół wartości dziennej.
Wyżej wymienione modele żywieniowe przede wszystkim przebadane są pod kątem łagodzenia objawów epilepsji i leczenia żywieniowego osób z padaczką. Coraz więcej badań naukowych pojawia się również w odniesieniu do innych chorób neurologicznych, a także chorób neurodegeneracyjnych, metabolicznych, a nawet zaburzeń hormonalnych.
- Co jednak z największą grupą fanów diety ketogenicznej, a zatem osobami, które po prostu chcą schudnąć?
- Czy odchudzając się powinniśmy stosować zalecenia dedykowane dla osób z epilepsją lub innymi zaburzeniami?
Pomimo, iż coraz więcej danych naukowych wskazuje na to, że dieta ketogeniczna może być w zupełności bezpieczna dla osób, które chcą zredukować masę ciała należy pamiętać, że nie ma jednej diety ketogenicznej.
Jej skuteczność w procesie odchudzania w dużej mierze będzie zależeć od jej składu, doborowości, odpowiedniej podaży białka czy wystarczającej podaży błonnika.
Obecnie najbardziej obiecującym modelem diety ketogenicznej wydaje się być śródziemnomorska dieta ketogeniczna, która oferuje bogactwo warzyw i owoców, a także odpowiedni profil kwasów tłuszczowych i przede wszystkim – wystarczającą podaż witamin, minerałów i związków bioaktywnych.
Dieta ketogeniczna śródziemnomorska w przyszłości może okazać się bardzo obiecującym scenariuszem, szczególnie w kontekście dietoprofilakyki chorób cywilizacyjnych.
Autor: Anna Gudan
Źródła
- 1. Landry MJ, Crimarco A, Perelman D, Durand LR, Petlura C, Aronica L, Robinson JL, Kim SH,
Gardner CD. Adherence to Ketogenic and Mediterranean Study Diets in a Crossover Trial: The
Keto-Med Randomized Trial. Nutrients. 2021 Mar 17;13(3):967. doi: 10.3390/nu13030967.
PMID: 33802709; PMCID: PMC8002540.2. Hall KD, Guo J, Courville AB, Boring J, Brychta R, Chen KY, Darcey V, Forde CG, Gharib AM,
Gallagher I, Howard R, Joseph PV, Milley L, Ouwerkerk R, Raisinger K, Rozga I, Schick A,
Stagliano M, Torres S, Walter M, Walter P, Yang S, Chung ST. Effect of a plant-based, low-fat
diet versus an animal-based, ketogenic diet on ad libitum energy intake. Nat Med. 2021
Feb;27(2):344-353. doi: 10.1038/s41591-020-01209-1. Epub 2021 Jan 21. PMID: 33479499.3. Kumar S, Behl T, Sachdeva M, Sehgal A, Kumari S, Kumar A, Kaur G, Yadav HN, Bungau S.
Implicating the effect of ketogenic diet as a preventive measure to obesity and diabetes
mellitus. Life Sci. 2021 Jan 1;264:118661. doi: 10.1016/j.lfs.2020.118661. Epub 2020 Oct 26.
PMID: 33121986.4. Alkedeh O, Priefer R. The Ketogenic Diet: Breath Acetone Sensing Technology. Biosensors
(Basel). 2021 Jan 19;11(1):26. doi: 10.3390/bios11010026. PMID: 33478049; PMCID:
PMC7835940.5. Kim JY. Optimal Diet Strategies for Weight Loss and Weight Loss Maintenance. J Obes Metab
Syndr. 2021 Mar 30;30(1):20-31. doi: 10.7570/jomes20065. PMID: 33107442; PMCID:
PMC8017325.6. Paoli A, Bianco A, Grimaldi KA, Lodi A, Bosco G. Long term successful weight loss with a
combination biphasic ketogenic Mediterranean diet and Mediterranean diet maintenance
protocol. Nutrients. 2013 Dec 18;5(12):5205-17. doi: 10.3390/nu5125205. PMID: 24352095;
PMCID: PMC3875914.7. Paoli A, Mancin L, Giacona MC, Bianco A, Caprio M. Effects of a ketogenic diet in overweight
women with polycystic ovary syndrome. J Transl Med. 2020 Feb 27;18(1):104. doi: 10.1186/
s12967-020-02277-0. PMID: 32103756; PMCID: PMC7045520.8. Pérez-Guisado J, Muñoz-Serrano A, Alonso-Moraga A. Spanish Ketogenic Mediterranean
Diet: a healthy cardiovascular diet for weight loss. Nutr J. 2008 Oct 26;7:30. doi:
10.1186/1475-2891-7-30. PMID: 18950537; PMCID: PMC2586625.9. Neth BJ, Mintz A, Whitlow C, Jung Y, Solingapuram Sai K, Register TC, Kellar D, Lockhart SN,
Hoscheidt S, Maldjian J, Heslegrave AJ, Blennow K, Cunnane SC, Castellano CA, Zetterberg
H, Craft S. Modified ketogenic diet is associated with improved cerebrospinal fluid biomarker
profile, cerebral perfusion, and cerebral ketone body uptake in older adults at risk for
Alzheimer’s disease: a pilot study. Neurobiol Aging. 2020 Feb;86:54-63. doi: 10.1016/
j.neurobiolaging.2019.09.015. Epub 2019 Sep 26. PMID: 31757576; PMCID: PMC7266642.10. Paoli A, Cenci L, Grimaldi KA. Effect of ketogenic Mediterranean diet with phytoextracts and
low carbohydrates/high-protein meals on weight, cardiovascular risk factors, body
composition and diet compliance in Italian council employees. Nutr J. 2011 Oct 12;10:112.
doi: 10.1186/1475-2891-10-112. PMID: 21992535; PMCID: PMC3217855.
